ТОГЛООМ

Бүсгүй хүн цагаан зээр хоёр нутаггүй гэх...Миний бодлоор бол бүр ч их нутагтай. Хаана л бол хаана амьдрах. За энэ ч яах вэ...Нутаг минь их санагдаж байна. Элстэй өөжин, шорвог устай гар худгууд, хужир мараатай тойрмууд, хулан жороо нисч буусан харганатай толгод...ер бүгдээрээ нүдэнд харагдаад болохгүй нь. Нутгаа санахын жаргалтай зовлон миний цээжин цаана гөлөглөчихжээ. Нутаг гүйсэн адуу ингэдэг л байх даа... Нэгэнтээ би "Гүйгүүл морин" гэдэг дууны шүлэг бичиж ахуйдаа сэтгэл үймэрч, яавал нутаг руугаа очих вэ...гээд бодолхийлснээ...сэтгэл зүрх минь аль эрт тэнд оччихсон гэж уужирч байсан. Тэгээд л
"Ээжээ санасан сэтгэлийн хайраа
Гүйгүүл морины дэлэнд уямаар аа
Эцгийн гэрийн дулаан хоймортоо
Гүний нутгаас яаран очмоор оо..." хэмээн бичиж билээ... Нутгаа санах гэдэг эх орноо хайрлахын үүтгэл буюу...Манай нэг яруу найрагч "ядуу хүнд нутаг байдаггүй..." хэлж байсан. Үүнийг их л тунгаан бодож байлаа.Үнэн ч юм бол уу... Ёстой өнөө цагаан зээр, бүсгүй хүн хоёрын үлгэр л энэ байх гэж эрэгцүүлсэн. Хөөрхий муу ямаан хорхой эëñэн дээр саравгар мөрөө гарган гүйж явна. Түүнийг явж байгаа зүгээс нь өөр тийш болговол зөрүүд юм шиг эргээд л дайрдаг сан...Одоо эргээд бодоход нутгаа л тэмцэж байгаа тэр байх даа...Нутаг минь гүйгүүл хонгор сэтгэлд ирээд налайчихлаа. Дэрстэй товцогт нь хэдэн ямаа тургилан гүйж, тэртээх хадтай ухаагаар хонин сүрэг тааваараа бэлчээд энд нэг гэрийн буурины улбаан дээр эрт үеийн хятад шаазангийн эрээн хагархай он жилийг тээн гялалзаад... Би багадаа гоё эрээн шаазангийн хагархай нүүсэн айлын буурин дээрээс олвол хичнээн гоё тоглоом олсон шиг баяладаг байж билээ. Тэр хагархайгаа нандигнан хадгалж, нүүдлээс нүүдэлд ер хаяхгүй шүү дээ. Айл саахалтын хүүхдүүдэд тэр л гоё хээтэй шаазангийн хагархайгаараа гайхуулна... Одоон цагийн хүүхдийн тоглоомын дэлгүүрт орохтой адил айлын гэрийн буурь хэсэх дуртай байж билээ... Бидний багын тоглоомыг нүүгээд явсан айл л үлдээдэг байж... Магадгүй манай гэрийн буурин дээр айлын хүүхдүүд ирж бас тоглоом олдог л байсан биз...Би хятад гангар хэдийг хагалж хүн болсон юм бүү мэд... Тэр бүхэнд айлын хүүхдүүд манай гэрийн буурин дээрээс ямар гоё тоглоом олж байсан бол...Нутгаа санахаар тоглоомоо л бодох. Надтай хамгийн ойр байж, миний баяр жаргалыг хуваалцаж, бас намайг тоож байсан хэдэн шаазангийн хагархай, элдэв дүрстэй чулуун тоглоомууд минь та нарыгаа их санаж байна. Х¿¿хä¿¿ä маань үүнийг ойлгохгүй л дээ...Тэд бол элдэв үсэрдэг цовхордог, орилдог чарладаг, буудалцдаг элдэв эрээн мяраан тоглоомоо санаж, тоглоомын газар үүр цүүр болтол ухаан алдан тоглодог оо л бодно. Буруу нь юу байх вэ....Цагийн юм цагтаа гэж энэ. Бидний үед хүүхдийн тоглоом гэдэг хээр хөдөө хөндлөн гудас байдаг, эх орон минь, эх нутаг минь тэр чигээрээ хүүхдийн парк байлаа. Дэлгэр зуны хөхөмдөг талдаа унтаж хоцорсон хэдэн унагаа уралдуулчихна...Хонины бэлчээрт шивээн толгой барилдуулчихна. Хонь үдлэхийг дэрсний толгойд хоргол хатгаад нарны цаг ашиглачихна...Тэгснээ нэг мэдэхэд " мэргэн гоодой" мэдсэн тийшээ унаарай гээд мэргэлчихсэн сууна... Юм бүхэн нь дэргэд хөлөөр нэг хөглөрсөн хүүхдийн цэцэрлэг шиг хөдөөд өссөн болохоор би нутгаа саналгүй дээ... Нутаг минь чи миний багын дүр төрхийг улам тод хадгалж байдаг болохоор би тоглоомоо арай ч илүү санаад байх шиг. Нутгаа санахын зөөлөн цагаан бодолд миний хэдэн тоглоом өнгө алаглаад л...

įËÈÉ...

Ýíý ñàéõàí õîðâîîä ÿàæøóóõàí ÿâààä òºðñºí áîäèéã õóâèðãàõ áèëýý...Á¿õíèéã ìýäýæ, á¿ëòãýð õî¸ðîîðîî õàðæ, äýëäãýð õî¸ðîîðîî ñîíñîæ, ñàðàâãàð õî¸ðîîðîî òýìòýð÷, ñàðõàãàð õî¸ðîîðîî ¿íýðëýæ ÿâààä íàñûã ýëýýõýýñ èë¿¿ æàðãàë ãýæ áàéäàã áîë óó... Áóðóó ýðãýñýí õîðâîîãèéí áóðàíòàãèéã áóñäààñ ò¿ð¿¿ëæ áàðèõ ãýõ íü óóëãàì÷ õ¿íèé çàí áîëîëòîé...¯çýýã¿é þìàà ¿çýæ ¿õýð öàì õàðàéëàà ãýæ íýã ¿ã áàéäàã. Ñîíñîõ ó÷èðã¿é þì ìºí ÷ èõ ñîíñîãäîæ, õàðàõ ó÷èðã¿é þì ìºí ÷ îëîí õàðàãäàæ, ¿íýðëýæ áîëîìã¿é ¿íýð ìºí ÷ èõ ¿íýðòýõ áîëëîî... Îäîî ÿàõ ¸ñòîé þì áîë äîî...Ä¿ëèé ä¿ìáý îðãèîä ë ÿâæ áàéâàë áàðàõ ìèíü...Õºãøèí õ¿íèé ýíý ¿ã èõ îíîñîí þì øèã ñàíàãäàíà. Àé äàà. Àëàã õîðâîî. Áººð àëàã ¿íýý øèã ýíý äýëõèé äýýð Ẻðºíõèé òîëãîé ìºðºí äýýð áàéõàä ìºí ÷ èõ þì ¿çýõ íü äýý. Ç¿ãýýð ë íýã ÿâàõàä ìèíü ç¿ðõ ç¿ñýæ, ýëýã ýìòýëñýí õè÷íýýí ÷ õàð ¿éë áîëîõ þì áý äýý... Òýð á¿õíèé òîîãîîð ñýòãýë ýëýãäýæ, èòãýë öóóðàõ íü äààí÷ õàðàìñàëòàé... Ìàíàé íóòàãò íýã ä¿ëèé ºâãºí áàéæ áèëýý...Ò¿¿íèéã ë îäîî èõ ñàíàõ þì äàà. Õººðõèé 人 õºëñºº àð÷ààä ë ã¿éæ ÿâàõ. Õîò àéëûí áàãà÷óóë àð õîðìîéä íü íóóãäàæ ýëäýâëýõýä õàðàõã¿é ë áîë þó ÷ ìýäýõã¿é. Õ¿í ìýíäýëñýí ÷, õàðààñàí ÷ "ñàéí õº" ãýýä èíýýæ áàéõ...Óóðëàõûã íü áè ë îëæ õàðààã¿é ñàíàãäàíà. Õ¿ì¿¿ñ ò¿¿íèé äýðãýä ýíý ìóó ä¿ëèé þó ë äóóëàà àæ... Ñîíñäîã þì øèã õèðäýýíã¿é àíõààð÷ õ¿íèé ¿ãýíä äóðëàæ áàéãààãèé íü...Çà ä¿ëèé ãîäèë ìèíü "ÿâ ÿâ" ãýýä ãàðààð äîõèõîä ë ñàÿ íýã õîëäîõ...Õººðõèé 人 òýð ä¿ëèé õè÷íýýí ñàéõàí ñýòãýëòýé ãýý÷...Õ¿¿õýä øóóõàä õºãøèí õºâºº ýð ýì ãýõã¿é õºëñºº øóäðààä ë àæèë õèéæ, äýì òóñ áîëíî. ªìíº õîéíî íü îðæ ººðèéíõºº þì øèã ë ç¿òãýíý. Óóðëàñàí áóõèìäñàí øèíæ åð ¿ã¿é. Óëààí ãàðààðàà ë ¿çíý. Ä¿ëèé ºâãºí íýã ºäºð ë èõ ãóíèãëàñàí þì. Áîðîî øèâðýýä òýð ºäºð áàñ òèéì ÷ ñàéõàíã¿é. Íàìàð îðîé öàã. Äàë ìºð íü ãàíäñàí õºõ äààëèìáàí òýðëýã íü æààõàí íîð÷èõñîí ìàëûí õàøààíû áóëàíä óðàâãàðäóó çîãñîõîä íü áè ã¿éæ î÷èæ áèëýý...Òýð óðüäûíõààðàà èíýýæ óãòààã¿é þì. Ç¿ãýýð ë ãºëèé÷èõñºí áàéñàí. Áè äýðãýä íü õóðóó ãàðàà îðîëäîí, áîðîîíû óñàíä áèåý íîðãîí çîãñîõîä...Òýð ìèíèé òîëãîéã èëñíýý óðòààð ñàíàà àëäààä, çà õ¿¿ ìèíü ºâºº íü ýíý îëîí æèë þì ñîíñîëã¿é àìàð æèìýð ÿâëàà...ªã뺺 áîñîîä èðñýí ÷èíü ýíý ìóó ÷èõ æààõàí ñèéìõèé îðñîí þì áîë óó...Ä¿íãýíýýä... Õàæóó àéëûí õî¸ð ãýðòýý òîì òîì ÿðüæ áàéõûã áàäàã á¿äýã ñîíñëîî. ªâãºí íàìàéãàà ÿðüæ áàéíà. Öààä ìóó ä¿ëèé ºâãºí ÷èíü þó ìýäýõ âý... Õîéìðûí àâäàð äýýð íü áàéäàã àëòàí áóðõàíûã íü àâààä çàð÷èõàÿ...Îäîî óíòàæ ë áàéãàà áèç... ãýõ íü òýð. Áè þó ñîíñîâ îî ãýæ ãàéõëàà ø¿¿...Óäñàí ÷ ¿ã¿é õààëãà òîðõèéãýýä õ¿í îðîîä èðýõ íü òýð. Õàæóó àéëûí çàëóó. Íàìàéã ñýð¿¿í õýâòýæ áàéõûã õàðààä íýã çîãòóññàíàà ºº ñýð÷èõýý þó ä¿ëèé ãîäèë ÷èíü ãýæ ìóóõàí èíýýìñýãëýýä õýýâ íýã ãàðëàà... Íàìàéã ñîíñîõã¿é ë áàéãàà ãýæ áîäîî áèç... Îëîí æèë þì ñîíñîõã¿é ÿâñàí áîëîõîîð ãýíýò ÷èõ îíãîéõîîð ñîíèí þì áèëýý...Ä¿íãýíýýä øóóãèàä ÷ áàéãàà þì øèã. Çà çà îëîí þì ÿðü÷èõëàà. Ä¿ëèé ºâãºí íü... Ìèíèé õ¿¿ ºâººãºº äàãààä ÿâ. Ìàíàéä îðü¸. Áè ÷ ä¿ëèé ºâãºíèéã äàãààä ãý𠺺ä íü ÿâëàà. ªâãºí ãýðòý äàãóóëæ îðîîä õîéìðûí àâäàð äýýðõ àëòàí áóðõàíäàà çàëáèðàí "Áóðõàí ìèíü òà ýíý õàæóó àéëûí çàëóóñûí áîäëûã ìýäýýä íàìàéã ñîíñãîëòîé áîëãî÷èõëîî ø¿¿ äýý... Áóðõàí ìèíü ýíý õ¿¿ òàíû èâýýëä áàéæ, òàíûã ø¿òýí äýýäýëæ áàéõ áîëíî. Õºãøèí õîíèíû íàñã¿é áîëñîí íàäàä òà áèòãèé èòãýýðýé. Àâðàë áóÿíã òàíü ç¿ðõýíäýý òýýæ ÿâààä ç¿éë äóóñàÿ...Áóðõàí ºðøºº ãýæ íàìàí÷èëàí ìºðãºëºº. Òýð ¿åä èíãýæ ìºðãºõ íü àéìààð ÷ þì øèã áàéñàí ¿å ø¿¿ äýý... ªâãºí ä¿ëèé áîëîõîîð ýíý òýð ìóó þì ñîíñîîã¿é. Òýãýýä ë ãýãýýí öàãààí ºäðººð èíãýæ ìºðãºæ çàëáèð÷ áàéãàà þì. Þì ñîíñäîã õ¿ì¿¿ñ áîë àéæ ýìýýæ áàéæ ìºðãºõ÷ººí áîëíî. Õýí íàìàéã áóðõàí òàõèë áîëæ, ìºðãºæ çàëáèð÷ áàéãààã ìèíü õýë÷èõ áîë ãýæ ýìýýíý. Ä¿ëèé ºâãºí ¿¿íèéã åð ñîíñîîã¿é áîëîõîîð èéì àìãàëàí þó ÷ áîëîîã¿é þì øèã áàéãàà íü òýð... Õàðèí ç¿ãýýð ÷ þì óó... Ýíý áóðõàíûã áè õààíàà õèéíý äýý ãýæ áîäîõîä íóðóóíû õ¿éòýí õºëñ äààâàðëàõ øèã...Òýãæ òýãæ ºâãºí íàä ðóó ýðãýæ õàðëàà... Õººðõèé 人, ºâãºí íýã èõ àìãàëàí õàìàã õ¿ñýë íü áèåëñýí þì øèã öàðàé íü ãýðýëòæýý. Çà áîëëîî. Áóðõàíû ÷èõèéã çºí人 ë àøèãëàëàà. Ýëäýâ ìóó þì ñîíñîõã¿é àðèóí äàãøèí ÿâñàí îí æèë¿¿ä ìèíü ÿìàð ñàéõàí áàéãàà âý äý...Îäîî ÷ ºäðèéí õýð¿¿ë, øºíèéí òýìöýë, æàëãûí çàðãà ãýýä...á¿õíèéã ñîíñîæ ñýòãýë ìèíü á¿ð áîõèðòîõ áèç ýý...Çà ÿàõàâ áóðõàíû õî¸ð ÷èõ ìèíü...Ä¿ëèé ºâãºí ä¿ëèéãýýðýý áàéñàí áîë ñàéõàí äàà ãýýä îðîí äýýðýý ñóóëàà...Íàìàéã èéí òîì õ¿í øèã áîäîæ, öýýæèí äîòîðõ áîäëîî õóâààëöààä õººð㺺 ãàðãàëàà. Òàìõèëëàà. Áè òàìõèéã íü õî¸ð ãàðäàí àâ÷ ¿íýðëýýä áóöààëàà. Çà ìèíèé õ¿¿ ä¿ëèé ºâººãèéíõºº àëòàí áóðõàíûã äîòðîî áîäîæ ÿâààðàé. Ñýòãýëèéí ä¿ëèé ÷èíü àðèëæ, ç¿ðõíèé ãóíèã ÷èíü ¿ðãýäýã þì... Áîëîõîîñîî áîëîõã¿é íü äýíäñýí õîðâîîä ä¿ëèé ÿâñàíû æàðãàë ãýæ áàéäàã þì ø¿¿...Îäîî áîë õ¿ì¿¿ñ íàìàéã ìóó õýëæ ÷àäàõã¿é. Áè õ¿ì¿¿ñèéã ñàéõíààð áîäîæ áàñ ÷àäàõã¿é õýö¿¿ ë þì áîëëîî äîî. Ãýëýý ãýýä æàìûã ÿàëòàé. Ñîíñîæ áàéñàí ÷ íàìàéã ä¿ëèé ë ãýíý äýý... Òèéìýý, õàëäàãã¿é õàð çóóõûã ä¿ëèé çóóõ ãýäýã øèã ãýðòýý îâîéãîîä ë ñóóæ áàéõààñ... Çà ìèíèé õ¿¿ ÿâ äàà ãýëýý... Ñýòãýë ãýäýã ä¿ëèé áîë ÷èõ ä¿ëèé áîëîõîîñ õàâüã¿é õýö¿¿ ãýäãèéã áè òýãýõýä ë ìýäýæ áèëýý... Ä¿ëèé...